DİVAN EDEBİYATI AKIMLARI ve TEMSİLCİLERİ

 DİVAN EDEBİYATINDA AKIMLAR VE ÖZELLİKLERİ

Divan edebiyatı, İslamiyet’i kabul edişimizden sonra Arap ve Fars edebiyatının etkisi ile gelişmeye başlayan edebiyatımıza verilen addır. Bu edebiyata divan edebiyatı denmesinin sebebi, şairlerin şiirlerini divan adı verdikleri el yazması kitaplarda toplamalarıdır.

Divan edebiyatının; yüksek zümre edebiyatı, havas edebiyatı, saray edebiyatı, skolastik edebiyat, medrese edebiyatı, Enderun edebiyatı, klasik edebiyat, eski edebiyat, tarz-ı kadim gibi isimleri de vardır. (Sorularda “klasik edebiyat” adı sıkça kullanılır. Burada dikkat etmen gereken bir başka mesele de “geleneksel edebiyat” tabiridir. Geleneksel edebiyat, halk edebiyatına verilen isimdir karıştırma.)

 

DİKKAT DİKKAT

­-Aaaa, yukarıdaki paragrafta yazım yanlışı var! ( “divan edebiyatının” yazımına takılabilirsin.)

-Hayır, yok. Tarihî dönem bildirmeyip tür veya tarz bildiren terimler küçük harfle başlar. Bu kelime genellikle Divan Edebiyatı şeklinde yanlış yazılmaktadır. Doğru kullanımı divan edebiyatı şeklinde olmalıdır.

 

 AYT Edebiyat testinde, divan edebiyatı konusu ile ilgili ortalama 4 (3-5) soru soruluyor. Divan edebiyatı hakkında bilmen gereken alt konu başlıklarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

     1-   Divan edebiyatının akımları
2-   Divan edebiyatının nazım biçimleri
3-   Divan edebiyatının sanatçıları
4-   Divan edebiyatının önemli eserleri

 

DİVAN EDEBİYATINDA ETKİLİ OLAN EDEBİ AKIMLAR

 

TÜRK- İ BASİT AKIMI

Basit Türkçe akımı demek.

Çok fazla etkili olmamıştır.

15. yüzyılda ortaya çıkmıştır.  

Mahallileşme akımının hazırlayıcısı olarak kabul edilir.

Tatavlalı Mahremi, Edirneli Nazmi ve Aydınlı Visali tarafından oluşturulmuştur. Bu dönem şairlerinden Necati Bey’i de bu gruba dahil edebiliriz.( Edebiyat otoritelerinin çoğu Necati Bey'i bu akımı başlatan kişi olarak kabul eder.)

 

 

HİKEMİ TARZ (HAKİMANE ŞİİR- NABİ EKOLÜ)

- Didaktik bir üslup kullanılır.

- Şiir doğruyu göstermede araç olarak kullanılır.

- Düşünceye ağırlık veren, okura yol gösteren şiirlerdir.

- Anlatım kısa ve özlüdür.

- İçeriğe ve hikmete önem verilir.

- Okuyucuya bir mesaj(nasihat) verme amacı güdülür.

- Söz sanatlarından çok yararlanılmaz.

- Duygu ve lirizmi değil, düşünce önemsenir.

- En önemli temsilcisi Nabi’dir. (17. yy)

- Diğer temsilcileri Seyit Vehbi, Koca Ragıp, Ziya Paşa'dır.

 

 

  

MAHALLİLEŞME AKIMI

- Divan edebiyatının süslü, sanatlı diline karşı bir duruş vardır.

- Şiirlerde halkın kullandığı deyim ve atasözlerine yer verilir.

- Sade bir dil kullanılır. (Dönemine göre değerlendir. Okudum anlamadım o zaman şiirin dili sade değil yanılgısına düşme.)

- Halk edebiyatı etkileri kısmen de olsa hissedilir.

- 18. yüzyılda etkisi ortaya çıkmıştır.

- Mesnevilerdeki konu ve kahramanlar mahalli çevreden seçilir.

- İstanbul'a ait somut unsurlar işlenir.

- En önemli temsilcisi Nedim’dir.

- Baki, Taşlıcalı Yahya, Enderunlu Vasıf diğer temsilcileridir.

 

 

SEBK-İ HİNDİ AKIMI

-Hint üslubu anlamına gelir.

-18. yüzyılda etkili olmuştur.  

-Amaç Divan edebiyatının kalıplaşmış mazmunları yerine yenilerini oluşturmaktır.

-Bu akımla birlikte Divan şiirinin dili daha ağırlaşmış ve anlaşılması zor bir hale gelmiştir.  

- Çözülmesi zor ve karışık mazmun ve bağdaştırmalara sıkça yer verilir.

- İstiare ve teşbihlerde anlaşılmazlık,

(Bu yönleri ile Cumhuriyet şiirinin 2. Yeni şairlerine benzerler.)

- Söz ahengi ve iç musiki oluştururlar. (Bu yönü sembolizm akımına benzer.)

- Neşati (Necati ile karıştırma), Naili, Nef'i, Şeyh Galip öncüleridir.

-En önemli temsilcisi Şeyh Galip’tir.

 

 

 

 

TASAVVUF AKIMI

- Allah'ın varlığını ve birliğini anlatma,

- Vahdet-i vücut anlayışı vardır.

- İlahi aşk, insan sevgisi gibi konular işlenir.

- Tarikatlara mensup şairler tarafından oluşturulmuştur. (Özellikle Mevlevi tarikatı)

- En önemli temsilcisi Mevlana’dır.

- Sultan Veled, Gülşehri, Aşık Paşa diğer önemli temsilcileridir.

 

 

 

 

Uyarı:

Sevgili kuzularım internette birçok kaynakta ve piyasadaki konu anlatımlı bazı kitaplarda Türk- i basit akımı ile mahallileşme akımının aynı akımlar olduğu söyleniyor. Bu yanlış bir bilgidir. Akımların ortaya çıkış dönemleri bile aynı değildir. En fazla Türk-i basit akımının mahallileşme akımına kaynaklık (öncülük) ettiğini söyleyebiliriz. Aslında ikisinin aynı akım olduğunu savunan ve bu şekilde sizlerin yanlış öğrenme yapmanıza neden olanlara ÖSYM cevabını vermiş, buyurun:

 

 

ÇIKMIŞ SORU
I.              Sebk-i Hindî                    
II.            Mahallîleşme Akımı                   
III. Süslü Nesir

Aşağıda verilen divan sanatçılarından hangisi yukarıdakilerden biriyle ilişkilendirilemez? (2011 LYS)

 

 A) Nergisî           

 B) Neşati             

 C) Nedim             

 D) Necati             

 E) Enderunlu Vasıf   

 

 CEVAP D

Nergisi – Süslü nesir,

Neşati – Sebk-i Hindi,

Nedim – Mahallileşme akımı,

Enderunlu Vasıf– Mahallileşme akımı ile ilişkilendirilebilir.

>> Necati ile ilişkilendirilebilecek bir özellik verilmemiştir. Çünkü Necati Türk-i basit akımını başlatan kişi olarak kabul edilir ve Türk-i basit akımı ile mahallileşme akımı aynı akımlar değildir.

DİVAN EDEBİYATI-1