İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DESTANLARI
SÖZLÜ DÖNEM TÜRK DESTANLARI
(DOĞAL DESTANLAR)
Evrenin yaratılışını, iyilik ve kötülüğün kaynaklarını,
evrendeki düzeni konu edinen bir destandır.
Yaratılışla ilgili en eski Türk inançlarını özellikle de
Şamanizm’in izlerini taşır.
Yaratılış Destanı’nda Kara Hun veya Kayra Han adı verilen
tek Tanrı’nın dünyayı, insanı, şeytanı yaratması ve göğün on yedinci katından
onları yönetmesi anlatılmaktadır.
ALP ER TUNGA
Sakaların ünlü hükümdarıdır.
İran’la uzun yıllar savaşan Alp Er Tunga’nın adı
Firdevsi’nin Şehname ’sinde Afrasiyab (Efrasiyab) olarak geçmektedir.
Alp Er Tunga’nın hayatı etrafında oluşan Alp Er Tunga
Destanı ne yazık ki günümüze kadar ulaşamamıştır.
Destandan günümüze ulaşan tek metin “Alp Er Tunga
Sagusu’dur. Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lügati’t Türk’ünde yazıya geçirildiği
için korunabilmiştir.
ŞU DESTANI
Şu, Saka Türklerinin hükümdarıdır.
Destan, Türklerin Makedonyalı Büyük İskender’le (“Zülkarneyn”)
mücadelelerini anlatmaktadır.
Bu destanla ilgili ilk bilgileri Divanü Lügati’t Türk’ ten
öğrendik.
OĞUZ KAĞAN DESTANI
Oğuz Kağan Destanı, Hun hükümdarı Mete’nin (Oğuz Kağan)
yaşamını, yiğitliklerini, yaptığı savaşları, ülkesini genişletmesini ve
oğulları arasında bölüştürmesini konu edinir.
ATTİLA DESTANI
Avrupa’nın üçte ikisinden fazlasını fetheden Hun hükümdarı Attila’nın
savaşları ve kahramanlıkları Attila Destanı’nın konusunu oluşturur.
“Tanrı’nın Kamçısı”, “Tanrı’nın Kırbacı” ve “Cesur
Kavimlerin Efendisi” gibi sözlerle anılmıştır.
BOZKURT DESTANI
Göktürklerin dişi bir kurttan türeyişlerini anlatır.
Göktürkler, bir düşman baskınına uğrarlar,hepsi kılıçtan
geçirilir.Yalnızca bir genç yaralı olarak kurtulur. Düşmanlar onu da bulup
kollarını, bacaklarını keserler; fakat genç ölmez. Dişi bir bozkurt gelip genci
bir mağaraya götürür iyileştirir, onu sütü ile. Bu dişi kurt ile gencin on
erkek çocuğu olur.
ERGENEKON DESTANI
Ergenekon Destanı, tarihsel olaylarla örtüşür.
Göktürkler saldırıya uğrar. Yalnızca Göktürk hakanı
İlhan’ın o yıl evlendirdiği Kıyan adlı küçük oğlu ve Nüküz adında bir yeğeni,
eşleriyle birlikte kurtulmayı başarır. Her türlü av hayvanının bulunduğu
verimli vadiye gidip saklanırlar, bu vadiye Ergene- kon adını verirler. Aradan
dört yüz yıl geçer. Artık bu vadiye sığamayacaklarını anlayınca dağın içindeki
demir madenini eritip Tatarlardan öçlerini alırlar. O sırada Göktürklerin
hükümdarı Börteçene’dir. Börteçene, Moğolcada “Bozkurt” anlamına gelir.
TÜREYİŞ DESTANI
Bu destanda da bozkurt motifi vardır. Yalnız bu kez bozkurt
dişi değil erkektir. Soyu oluşturan unsurdur.
Hun hükümdarının çok güzel iki kızı vardır. Hükümdar kızlarına
kimseleri layık görmez tanrıya bağışlamak ister ve büyük bir saray yaptırıp
kızları oraya kapatır Bir süre sonra sarayın çevresinde bir kurt görünür. Küçük
kızın bir çocuğu olur. Uygurlar bu çocuktan türer.
GÖÇ DESTANI
Türeyiş Destanı’nın devamı niteliğindedir.
Çinlilerle bir çok savaş yapan Hakan halkını barışa kavuşturmak
için Çin sarayından bir kız alır. Çinliler, prenses karşılığında
şanş ve mutluluk getiren Kutluk Dağı ister. Dağı parçalayıp içindeki taşları ülkelerine
taşırlar, taşların götürülmesinden sonra uğursuzluklar başlar. Kuraklık ve
kıtlık meydana gelir Bunun üzerine Uygurlar, Doğu Türkistan’da bulunan Turfan’a
göç ederler ve Beş Balig şehrini kurarlar.
 |
İslamiyet öncesi Türk destanlarımızı karıştırmamanız ve daha kolay hatırlayabilmeniz için aşağıdaki kodlamaları yaptım: |
ALTAY - YAKUT DESTANLARI
Yaradılış
Destanı (“Y” lerden kodla)
SAKA DESTANLARI
Alpertunga Destanı
Şu Destanı
( Şu Sakar Alpertunga )
HUN – OĞUZ DESTANLARI
Atilla Destanı
Oğuz Kağan Destanı
( En Büyük Hun-Oğuz Atilla)
GÖKTÜRK DESTANLARI
Bozkurt Destanı
Ergenekon Destanı
(Ergen Göktürkler Bozkurttan gelir.)
UYGUR DESTANLARI
Türeyiş Destanı
Göç Destanı
(Uygurlar Türeyip Göç etmiş.)
İSLAMİYET ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK DESTANLARI
(DOĞAL DESTANLAR)
1.
Satuk Buğra Han Destanı → Karahanlılar
2. Battalgazi
Destanı → Selçuklular
3. Danişmend
Gazi Destanı → Anadolu
Beylikleri
4. Manas
Destanı → Kazak-Kırgız
5. Köroğlu
Destanı → Osmanlılar
6. Sarı Saltuk Destanı → Osmanlılar
7.Timur
ve Edige Destanları → Tatar-Kırım
8.Cengiz
Han Destanı → Türk-Moğol
SATUK BUĞRA HAN
İlk Müslüman Türk devletini kurdu.
Kırk adım uzayan ve ateş çıkaran kılıcı var.
Motifler değişti, İslami anlayış (gaza,
cihat)
Sarı Saltuk hikâyesi ile karıştırma. (Sarı
Saltuk, Balkanlar- Rumeli)
BATTALNAME
Battal Gazi Adlı Arap Savaşçı
Emevi-Hıristiyan Savaşı (Malatya)
DANİŞMENTNAME
Melik Danişment Gazi’nin Anadolu’nun Fethi
İçin Mücadeleleri
Battalgazi’nin Devamı Gibidir.
(Tokat ve Çevresi)
MANAS DESTANI
Kırgız Kahramanı Manas’ın Hayatı, Kafirle Mücadelesi
İslamiyet Öncesinde Başladı Hala Devam
Ediyor.
En Uzun Destan (500.000 Dize)
KÖROĞLU DESTANI
Ruşen Ali’nin Babasının Gözlerini
Bolu Beyi
Kör Eder.
Babasının İntikamını Alır.
SARI SALTUK DESTANI
Gazi evliya olarak bilinir.
Kerametler gösterir. (Seyid Battal Gazi'nin,
Hz. Hamza'nın silahlarına ve Hz. Ali'nin Ankabil adlı kanatlı atına sahip olur.)
(Anadolu-Rumeli-Balkanlar)
){kind=link}
0 Yorumlar
Bana sormak istediğiniz bir şey var mı?